Het concertleven

De duitse kolonie als sponsor van muziek

Rond de Warande bruiste het van muziek. Wie de reisgidsen uit die tijd raadpleegt zal altijd verwijzingen aantreffen naar de vele activiteiten rond de ‘Harmonie’, zowel intern als in de open lucht (de kiosk werd goed gebruikt). De organisatie hiervan was in handen van Société Royale d’Harmonie. De familie  Grisar speelt hierin een grote rol en veel leden van de Duitse kolonie participeerden. (Albert Grisar, geboren 1908, was in zijn dagen een gevierde componist). Onder Felix Grisar  groeie de Société Royale d’Harmonie d’Anvers uit tot de grootste  muziekvereniging van Belgie met zo’n 1700 leden in 1865. In 1856 was Leopold I persoonlijk aanwezig op een feest gegeven door de Société Royale d’Harmonie ter gelegenheid van zijn 25 jarig koningschap. Ze bezat een eigen zomer- en winterlokaal waar concerten gegeven werden, ontworpen door de toenmalige stadsarchitect, Pieter Dens. Het staat er nog steeds, maar in zeer slechte staat. De stad heeft nu plannen om het om te vormen (deels architectonisch herstel) in een stille ruimte o.a. voor levensbeschouwingen.

Een winterlokaal werd later aangekocht in Antwerpen-Zuid, terwijl de verwante Cercle Artistique, Littéraire et Scientifique zich tezelfdertijd een tentoonstellingszaal, een bibliotheek en een feest- en concertzaal liet bouwen aan de Arenbergstraat (juist ja! – de theaterzaal stamt uit 1929 en is van de hand van Jozef Hertogs/Gerard De Ridder). De presentatiemaquette was één van de pronkstukken van de tentoonstelling “Modellenwerk” – Architectuurarchief van de Provincie Antwerpen in 2014. Ik vond er jammer genoeg geen mooie foto van.

Vanaf 1885 werden er, in het kader van een ‘Bestendig Festival’  in de zomermaanden elke week concerten gegeven door muziek- en zangverenigingen uit binnen- en buitenland, waarop de hele beau monde aanwezig was. Er werden feesten georganiseerd, opgeluisterd met verlichting en vuurwerk. Moest er indruk gemaakt worden op binnen- of buitenlandse gasten (o.a. handelsmissies), dan was de ‘Warande’ en de ‘Harmonie’ the place to be.

Naast deze société, die eerder behoudend was (op zeker speelde, gevestigde namen, trouwens, sterk francophiel) kwam er begin 20e eeuw een geduchte concurrent bij: de Koninklijke Maatschappij der Nieuwe Concerten (1903-36), gesticht door  Frans Franck, Ernest van Dyck (toentertijd een beroemde Wagnertenor) samen met Maurice Huffmann en Henri Fester (beide ex-voorzitters van de ter ziele gegane Société de Musique). De vereniging was  progressief. De eerste muziekdirecteur was Lodewijk Mortelmans (1903-1914) en later zien we ook Lodewijk De Vocht (1921-1936). Dankzij het maecenaat van de Duitse handelskolonie in Antwerpen kon de vereniging grote internationale dirigenten en solisten aan het Antwerpse publiek presenteren. Onder hen Gustav Mahler, Richard Strauss, Igor Stravinsky, Sergei Prokofiev, Nathan Milstein en Claudio Arrau. Uit hetzelfde milieu sproot even later ook de kunstenaarsvereniging Kunst voor heden/L’Art Contemporain, met o.a. James Ensor als lid (en opnieuw twee Duitse maecenassen: Victor Bracht en Jules Von der Becke).